Türkiye'de Vergilendirme için Kapsamlı Rehber

Vergilendirme, her ülkenin ekonomik sisteminin önemli bir unsurudur ve Türkiye de bu konuda bir istisna değildir. Türk vergi mevzuatının uluslararası standartlara uygun açık hükümler içermesi, Türkiye'yi yatırımcılar için cazip bir destinasyon haline getirmektedir. Bu kapsamlı rehberde, gelir vergileri, harcama vergileri, servet vergileri ve çeşitli iş araçları dahil olmak üzere Türkiye'de vergilendirmenin inceliklerini derinlemesine inceleyeceğiz. Gelin Türkiye'nin vergi ortamını keşfedelim ve vergi kanunları hakkında kapsamlı bir anlayış kazanalım.

Gelir Vergileri

1. Kişisel Gelir Vergisi

Türkiye'de kişisel gelir vergisi, bir bireyin tek bir takvim yılı içindeki net kazanç ve iratları üzerinden alınmaktadır. Kişisel gelir vergisine tabi gelir unsurları arasında zirai kazançlar, ticari kazançlar, maaş ve ücretler, bağımsız kişisel hizmetlerden elde edilen gelirler, taşınmaz mal ve haklardan elde edilen gelirler, taşınır mallardan elde edilen gelirler ve diğer gelir ve kazançlar yer almaktadır.

Türk gelir vergisi ölçeği artan oranlı bir sistem izlemektedir, yani gelir arttıkça vergi oranları da artmaktadır. Bireysel gelir vergisi oranları %15 ila %40 arasında değişmektedir. Asgari ücrete kadar olan ücretlerin, günlük yemek ödeneklerinin ve ulaşım ödeneklerinin gelir vergisinden muaf olduğunu belirtmek önemlidir.

2. Kurumsal Gelir Vergileri (CIT)

Kurumlar, Gelir Vergisi Kanunu'nda belirtilen gelir unsurlarını elde etmeleri halinde kurumlar vergisine tabi olurlar. Türkiye'de genel ticari kazançlar için kurumlar vergisi oranı 2023 yılı için %25 olarak belirlenmiştir. Ancak, bankalar, finansal kuruluşlar ve ihracatçılar gibi belirli kuruluşlar için farklı vergi oranları uygulanabilir.

Bankalar, finans kuruluşları, elektronik ödeme kuruluşları ve para kuruluşları %30'luk daha yüksek bir vergi oranına tabidir. Öte yandan ihracatçılar, ihracat gelirleri için %5'lik indirimli kurumlar vergisi oranından yararlanmaktadır.

Harcamalar Üzerindeki Vergiler

1. Katma Değer Vergisi (KDV)

Katma Değer Vergisi (KDV), Türkiye'de çeşitli mal ve hizmetlere uygulanan bir tüketim vergisidir. Genel olarak uygulanan KDV oranları Temmuz 2023 itibariyle %1, %10 ve %20 olarak belirlenmiştir. Ticari, sınai, zirai ve serbest meslek mal ve hizmetlerinin yanı sıra ithal mal ve hizmetler de KDV'ye tabidir.

2. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) belirli ürün gruplarından farklı vergi oranlarında alınmaktadır. Bu gruplar arasında petrol ürünleri, doğal gaz, yağlama yağı, solventler, solvent türevleri, otomobiller, tütün ürünleri, alkollü içecekler ve lüks ürünler yer almaktadır. Her teslimde uygulanan KDV'nin aksine, ÖTV yalnızca bir kez tahsil edilmektedir.

3. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi

Bankacılık ve sigorta şirketlerinin işlemleri KDV'den muaftır ancak Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabidir. Bu vergi, kredi faizleri gibi bankalar tarafından elde edilen gelirler üzerinden alınmaktadır. Bu verginin genel oranı %10'dur, ancak tüketici kredileri gibi bazı işlemler Temmuz 2023 itibariyle %15 oranında vergilendirilmektedir. Buna ek olarak, bankalar arası mevduatlardan elde edilen faiz %1 gibi daha düşük bir oranda vergilendirilmektedir.

4. Damga Vergisi

Damga vergisi, sözleşmeler, mali tablolar ve maaş bordroları dahil olmak üzere çeşitli belgeler için geçerlidir. Vergi ya belgenin değerinin bir yüzdesine dayanır ya da sabit bir fiyat olarak tahsil edilir. Oranlar, belge türüne bağlı olarak %0,189 ile %0,948 arasında değişmektedir.

Servet Üzerinden Alınan Vergiler

Türk vergi sistemi aynı zamanda emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, veraset ve intikal vergisinden oluşan servet vergilerini de içermektedir. Emlak vergisi, Türkiye'de sahip olunan bina, daire ve araziler üzerinden %0,1 ile %0,6 arasında değişen oranlarda alınmaktadır. Motorlu taşıt vergileri araçların yaşına ve motor kapasitesine göre değişmektedir. Veraset ve intikal vergileri %1 ile %30 arasında değişen oranlarda uygulanmaktadır.

İş Araçları

Türkiye, ülkede varlık göstermek isteyen yabancı yatırımcılar için çeşitli iş araçları sunmaktadır. Bu seçenekler arasında anonim şirketler, limited şirketler, şubeler ve irtibat büroları yer almaktadır.

1. Anonim Şirketler ve Sınırlı Sorumlu Şirketler

Anonim şirketler ve limited şirketler, yabancı yatırımcılar tarafından en sık tercih edilen ticari araçlardır. Bu kuruluşlar asgari sayıda hissedar ve belirli bir sermaye tutarı gerektirmektedir. Anonim şirketlerin asgari sermaye gereksinimi 50.000 TL iken, limited şirketler asgari 10.000 TL sermaye ile kurulabilmektedir. Hissedarlar şirketin borçlarından şahsen sorumlu değildir.

2. Şubeler

Yabancı yatırımcılar, ülke içinde ticari faaliyetlerde bulunmak üzere Türkiye'de şube açabilirler. Şubelerin Türkiye'de ikamet eden bir temsilci bulundurmaları zorunludur ve tüzel kişiler için geçerli olan tüm vergilere tabidirler. Şubeler, vergi açısından yerleşik olmayan limited şirket muamelesi görür ve yalnızca Türkiye'de elde edilen kârlar kurumlar vergisine tabidir.

3. İrtibat Büroları

İrtibat bürosu, yabancı bir kuruluşun Türkiye'deki temsilciliği olarak hizmet vermektedir. İrtibat bürosu öncelikle bilgi toplamak, pazar araştırması yapmak ve ana şirketin mal ve hizmetlerini tanıtmaktan sorumludur. İrtibat bürolarının kâr getirici faaliyetlerde bulunmasına izin verilmez ve bu kısıtlamayı ihlal etmeleri halinde vergi yükümlülüğüne tabi olurlar.

Kurumsal Bir İştirakin Finansmanı

Türkiye'de kurumsal bir iştirakin finansmanı öz sermaye finansmanı veya borç finansmanı yoluyla yapılabilir.

1. Özkaynak Finansmanı

Özkaynak finansmanı, bir şirketin sermayesinin yeni hisseler çıkarılması veya mevcut hisselerin değerinin artırılması yoluyla artırılmasını içerir. Türk sermaye şirketleri, nakit sermaye artırımları için, sermaye artırım tutarları üzerinden hesaplanan faizin belirli bir yüzdesini indirmelerine olanak tanıyan bir nosyonel faiz indiriminden yararlanabilirler.

2. Borç Finansmanı

Borç finansmanı, bir şirket iştirakini finanse etmek için borçlanmayı içerir. Türkiye'de aşırı borçlanmayı önlemeye ve ilişkili taraflardan alınan borçların faiz oranlarında emsallere uygunluk ilkesine uyulmasını sağlamaya yönelik düzenlemeler bulunmaktadır. Finansman gideri sınırlaması, borçları özkaynaklarını aşan şirketler için finansman giderlerinin indirilebilirliğini kısıtlamaktadır.

Sınır Ötesi Ödemeler ve Stopaj Vergileri

Yurt dışında yerleşik kişilere yapılan sınır ötesi ödemeler Türkiye'de stopaja tabidir. Stopaj vergisi oranları, gelir türüne ve ilgili araçlara göre değişmektedir. Belirli gelir türlerinde stopaj vergisi oranını düşürebilecek yürürlükteki çifte vergilendirme anlaşmalarını (ÇVÖA) dikkate almak önemlidir.

Bordro Vergileri ve Sosyal Güvenlik Katkı Payları

Türkiye'deki işverenler, çalışanlarının maaşlarından bordro vergileri ve sosyal güvenlik katkı paylarını kesmekle yükümlüdür. Bu vergi ve katkıların oranları ve eşikleri, ilgili makamlar tarafından periyodik olarak güncellenmektedir.

Vergi İhtilafları ve Uyum

Vergi uyuşmazlıkları durumunda, vergi mükellefleri itirazda bulunabilir ve vergi makamları tarafından alınan kararlara itiraz edebilirler. Vergi düzenlemelerine uyum çok önemlidir ve vergi mükellefleri cezalardan ve yasal sonuçlardan kaçınmak için doğru kayıtlar tutmalı ve zamanında vergi beyannameleri ve ödemeleri sunmalıdır.

SSS

S: Yurt dışında yerleşik kişiler Türkiye'de kişisel gelir vergisine tabi olabilir mi?

C: Mukim olmayanlar yalnızca Türk kaynaklı kazançları üzerinden vergilendirilir. Kişisel gelir vergisi, mukimlerin dünya çapındaki gelirleri üzerinden alınır.

S: Türkiye'de kişisel gelir üzerinden alınan yerel vergiler var mı?

C: Hayır, Türkiye'de kişisel gelirler üzerinden yerel vergi alınmamaktadır.

S: Türkiye'de kurumlar vergisi oranı nedir?

C: Türkiye'de standart kurumlar vergisi oranı %25'tir. Ancak, finans sektörü şirketleri %30 gibi daha yüksek bir vergi oranına sahip olabilir.

S: Türkiye'de şirketler için herhangi bir vergi teşviki var mı?

C: Evet, hisselerinin en az %20'sini İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda ilk kez halka arz eden şirketler beş yıl süreyle indirimli kurumlar vergisi oranından yararlanabilmektedir.

S: Türkiye'de katma değer vergisi (KDV) nasıl uygulanmaktadır?

C: Türkiye'de çeşitli mal ve hizmetler için %1, %10 ve %20 oranlarında KDV uygulanmaktadır.

Sonuç

Türkiye'deki vergi ortamını anlamak, ülkede faaliyet gösteren bireyler ve işletmeler için çok önemlidir. Bu kapsamlı rehber, gelir vergileri, harcamalar üzerinden alınan vergiler, servet üzerinden alınan vergiler ve farklı iş araçları da dahil olmak üzere Türkiye'deki vergilendirmenin çeşitli yönlerine genel bir bakış sunmaktadır. Bireyler ve işletmeler, vergi düzenlemeleri ve uyum gereklilikleri hakkında bilgi sahibi olarak vergi yükümlülüklerini etkin bir şekilde yönetebilir ve Türkiye ekonomisinin büyümesine katkıda bulunabilirler.

Unutmayın, vergi kanunları değişebilir ve en son düzenlemelere uyum sağlamak için her zaman hukuk ve vergi uzmanlarına danışmanız tavsiye edilir.