Türkiye'de Birleşme ve Devralmalar Hukuku için Derinlemesine Bir Rehber

Canlı bir pazar ve iş merkezi olan Türkiye, birleşme ve devralmalar (M&A) için dinamik bir yasal ortam sergilemektedir. Ülke, stratejik konumu ve rekabetçi ekonomisi sayesinde önemli uluslararası yatırımcıları kendine çekmektedir. Bu makale, Türkiye'de yürürlükte olan birleşme ve devralmalara ilişkin kanun ve yönetmelikler hakkında kapsamlı bir genel bakış sunmakta ve Türkiye'nin gelişen yapısını ve beraberinde getirdiği fırsatları vurgulamaktadır.

1. Birleşme ve Devralmaları Anlamak

Birleşme ve satın alma, genellikle hızlı iş büyümesini teşvik etmek için şirketlerin konsolidasyonunu veya bölünmesini tasvir eden stratejik bir harekettir. Birleşme, iki veya daha fazla şirketin tek bir ticari varlıkta birleşmesini içerirken, satın alma bir şirketin diğerini satın alması anlamına gelir. Satın alma genellikle daha büyük bir şirketin daha küçük bir şirketi bünyesine katmasını içerir.

1.1. Türk Ticaret Kanunu Perspektifi

Türk Ticaret Kanunu (TTK) birleşmeyi, iki veya daha fazla şirketin birleşerek yeni bir ticaret şirketi kurması ya da bir veya daha fazla şirketi diğerine katması olarak tanımlamaktadır. TTK'ya göre şirketler iki şekilde birleşebilir:

Devralma yoluyla birleşme: Bir şirket diğerini devralır ve bu devralma sonucunda diğer şirket infisah eder ve ilk şirket tarafından devralınır.

Yeni bir şirket kurulması suretiyle birleşme: İki şirketin birleşerek yeni bir tüzel kişilik oluşturması ve bunun sonucunda ilk şirketlerin feshedilmesi.

1.2. Kontrol Kavramı

Bir birleşme ve devralma işleminde kontrol, bir işletme üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak belirleyici etkiye sahip olmayı ifade eder. Bu kontrol haklar, anlaşmalar veya diğer yollarla tesis edilebilir ve de facto veya de jure olabilir.

2. Düzenleyici Çerçeve

Türkiye'de birleşme ve devralma faaliyetleri çeşitli kanun ve yönetmeliklerle düzenlenmektedir. Öncelikle TTK bu faaliyetleri düzenlemektedir, ancak diğer kritik mevzuatlar arasında Türk vergi kanunları, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve Sermaye Piyasası mevzuatı yer almaktadır.

2.1. Türk Ticaret Kanunu

TTK uyarınca, birleşme en az iki ticaret şirketinin varlığını gerektirir. En az bir şirket tüm hak ve borçlarıyla birlikte diğerine devredilir. Münfesih şirketin ortakları yeni veya devralan şirketin ortağı olurlar.

2.2. Türk Sermaye Piyasası Mevzuatı

Sermaye Piyasasında Birleşme İşlemlerine İlişkin Esaslar Tebliği ile birleşme işlemlerinde uyulacak ilkeler belirlenmiştir. Birleşen şirketlerin mali tablolarının Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri ile uyumlu olmasını sağlar.

2.3. Türk Rekabet Mevzuatı

Belirli birleşme ve devralma faaliyetleri Rekabet Kurulu'nun onayını gerektirmektedir. Birleşme Tebliği, Rekabet Kurulu'nun incelemesine ve onayına tabi olan birleşme ve devralma türlerini tanımlayan ve Türkiye'deki birleşme konularını değerlendiren birincil yasal araçtır.

2.4. Vergi Düzenlemeleri

Birleşme ve devralma faaliyetleri Kurumlar Vergisi Kanunu ve diğer vergi kanunları kapsamında kurumlar vergisine tabidir. Esas olarak birleşme ve devralma işlemleri, bu işlemlerden elde edilen kazançların ön plana çıkması nedeniyle kurumlar vergisine tabidir.

3. Birleşme ve Devralma Faaliyetleri: Prosedürler ve Belgelendirme

Bir M&A işleminin belgelendirilmesi genellikle bir niyet mektubu ile başlar ve bunu bir durum tespiti süreci izler. Durum tespitinden sonra taraflar, işlemin yapısına bağlı olarak "birleşme sözleşmesi", "hisse satın alma sözleşmesi" veya "varlık satın alma sözleşmesi" olarak bilinen kesin bir sözleşme hazırlayabilirler.

3.1. Durum Tespiti

Durum tespiti, bir birleşme ve satın alma işleminde kritik bir adımdır. Hedefin varlıkları, müşterileri ve insan kaynakları gibi faaliyetlerinin ayrıntılı bir analizini içerir. Satın alanın hedefin değerine ilişkin ilk değerlendirmesini yeniden değerlendirmesine yardımcı olur ve gelecekteki endişelere veya sorunlara yer bırakmaz.

3.2. Birleşme Sözleşmesi

Birleşme sözleşmesi, birleşme raporu ve gerekli mali tablolar, şirketlerin merkezlerinde yapılan Genel Kurul Toplantılarından 30 gün önce incelemeye sunulmalıdır. Anlaşma onaylanmalı ve birleşmeye dahil olan şirketlerin Genel Kurullarında birleşme kararı alınmalıdır.

3.3. Tescil ve Uygulama

Birleşme kararları kabul edildikten sonra, diğer başvuru belgeleriyle birlikte ilgili Ticaret Siciline tescil edilmelidir. Bu kararlar Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. Birleşme, birleşme kararlarının Ticaret Siciline tescil edilmesiyle birlikte yürürlüğe girer.

4. Basitleştirilmiş ("Kolaylaştırılmış") Birleşme

TTK, basitleştirilmiş veya kolaylaştırılmış birleşmeyi yalnızca sermaye şirketlerinin birleşmesi için tanımakta, belge sunma yükümlülüğünü hafifletmekte ve pay sahiplerine haklar tanımaktadır.

5. Birleşme ve Devralma Faaliyetlerinde Hakların Korunması

Türk hukuku, birleşme ve devralma işlemlerinde alacaklılar ve çalışanlar da dahil olmak üzere bazı hassas üçüncü tarafların korunmasına yönelik hükümler içermektedir. Ayrıca, birleşme ve devralma sonrasında hissedarların sorumluluk ve yükümlülüklerini de ana hatlarıyla belirlemektedir.

5.1. Alacaklıların Korunması

Kanun koyucu, şirketlerin birleşmesinde alacaklıların korunmasına önem vermiştir. Devralan şirket, birleşmeye katılan şirketlerin alacaklılarının birleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde böyle bir talepte bulunmaları halinde alacaklarını garanti etmekle yükümlüdür.

5.2. Çalışanların Korunması

Türk Borçlar Kanunu'na göre, işyerinin devri halinde, işçinin itiraz etmemesi koşuluyla, iş sözleşmeleri de bütün hak ve borçlarıyla birlikte devralana geçer.

5.3. Ortakların Sorumluluk ve Yükümlülükleri

Birleşmeden önce devrolunan şirketin borçlarından sorumlu olan hissedarların birleşmeden sonra da aynı şekilde sorumlulukları vardır. Bu kişisel sorumluluk, birleşmenin ilan edildiği tarihten itibaren üç yıllık bir zaman aşımı süresine tabidir.

6. Bildirime Tabi İşlemler

Türk Rekabet Kurumu belirli işlemlerin bildirilmesini zorunlu tutmaktadır. Kalıcı bazda kontrol değişikliği ile sonuçlanan yoğunlaşmalar, geçerli eşikleri aşmaları kaydıyla, Kurul'un onayına tabidir.

7. Türk Rekabet Kurumu

Rekabet Kurumu, Türkiye'de 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un uygulanmasından sorumlu ulusal rekabet otoritesidir. Kurul, Kurum'un yetkili organı olarak, birleşme kontrol başvurularını incelemek ve karara bağlamaktan sorumludur.

8. İstisnalar ve Özel Düzenlemeler

Rekabet mevzuatında yabancı yatırımlara yönelik özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte, medya ve bankacılık gibi alanlarda yabancı yatırımlara yönelik özel kısıtlamalar mevcuttur.

9. Belirli Sektörlerde Birleşme ve Satın Alma İşlemleri

Bankacılık gibi bazı sektörlerde birleşme ve devralma işlemleri için özel düzenlemeler bulunmaktadır. Örneğin, Bankacılık Kanunu, birleşme veya devralmaya konu olan bankaların toplam aktiflerinin sektörel payının yüzde 20'yi aşmaması halinde Rekabet Kanunu hükümlerinin uygulanmayacağını öngörmektedir.

10. Sonuç

Birleşme ve devralmalar külli halefiyet ilkesine tabidir. Şirket, tüm aktif ve pasifleriyle birlikte, başka bir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden devralan şirkete veya yeni kurulan şirkete intikal eder. Bu nedenle, birleşme ve devralma işlemleri öncesinde, sırasında ve sonrasında hukuk profesyonellerinden uzman tavsiyesi almak çok önemlidir.

SSS

S1: Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca birleşme ile devralma arasındaki fark nedir?

Birleşme, iki veya daha fazla şirketin birleşmesi veya bir veya daha fazla şirketin diğerine katılması suretiyle yeni bir ticaret şirketinin kurulmasıdır. Öte yandan, devralma, bir şirketin diğerini satın alması, ikincisinin feshi ve birincisi tarafından devralınması ile sonuçlanması anlamına gelir.

S2: Birleşme ve devralma işlemlerinde Rekabet Kurumu'nun rolü nedir?

Rekabet Kurumu, Türkiye'de 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un uygulanmasından sorumludur. Kurul, Kurum'un yetkili organı olarak birleşme kontrol başvurularını incelemek ve karara bağlamaktan sorumludur.

S3: Türkiye'de belirli sektörlerdeki birleşme ve devralma işlemleri için özel düzenlemeler var mı?

Evet, bankacılık gibi bazı sektörlerde birleşme ve devralma işlemleri için özel düzenlemeler bulunmaktadır. Örneğin, Bankacılık Kanunu, birleşme veya devralmaya konu olan bankaların toplam aktiflerinin sektörel payının yüzde 20'yi aşmaması halinde Rekabet Kanunu hükümlerinin uygulanmayacağını öngörmektedir.

S4: Birleşme ve devralmalar bağlamında külli halefiyet ilkesi nedir?

Külli halefiyet ilkesi, birleşme veya devralma sonucunda bir şirketin tüm aktif ve pasiflerinin başka bir işleme gerek kalmaksızın devralan şirkete veya yeni kurulan şirkete otomatik olarak geçmesini ifade eder.

S5: Bir M&A işleminde durum tespitinin önemi nedir?

Durum tespiti, hedefin varlıklar, müşteriler ve insan kaynakları gibi faaliyetlerinin ayrıntılı bir analizini içerir. Satın alanın hedefin değerine ilişkin ilk değerlendirmesini yeniden değerlendirmesine yardımcı olur ve gelecekteki endişelere veya sorunlara yer bırakmaz.

S6: Basitleştirilmiş veya kolaylaştırılmış birleşme nedir?

Basitleştirilmiş veya kolaylaştırılmış birleşme, Türk Ticaret Kanunu (TTK) tarafından yalnızca anonim şirket birleşmeleri için tanınan bir hükümdür. Belge verme yükümlülüğünü ve pay sahiplerine hak tanınmasını kolaylaştırır.